Zawieszenie protezy jest najważniejszym elementem w procesie jej wykonywania. W tym artykule przedstawiamy i opisujemy dostępne systemy zawieszania protez, czyli w jaki sposób są one „przyczepione” do kikuta/ciała.
Dobór odpowiedniego systemu dokonuje się podczas indywidualnej konsultacji naszego specjalisty z pacjentem.
W niniejszym artykule często będzie powtarzany termin „ruch wzdłużny kikuta względem leja protezowego”, zatem zanim przejdziemy do omawiania dostępnych systemów wyjaśnimy co ten termin oznacza.
Ruch wzdłużny kikuta, inaczej ruch tłokowy kikuta, pistoning – przemieszczanie się kikuta w górę i w dół leja protezowego, np. podczas uniesienia protezy do góry w zależności od systemu zawieszenia proteza pod wpływem swojego ciężaru osunie się w jakimś stopniu w dół, stawiając protezę na podłożu kikut wróci do pierwotnego położenia.
Ruch tłokowy kikuta powoduje:
- Wyższy wydatek energetyczny
- Zmniejszenie kontroli nad protezą
- Zmniejszenie prpriocepcji
- Zwiększa tarcie i naciski punktowe
- uszkodzenia skóry i tkanek miękkich
Zmniejszenie ruchu tłokowego wspomaga rehabilitację i pozwala osiągnąć:
- Bardziej naturalny chód
- Zmniejsza uszkodzenia skóry
- Poprawia poczucie integracji ciała
Protezy zawieszone na podciśnieniu cechują się dużo mniejszym ruchem tłokowym aniżeli protezy zawieszone na pin lub pas.
1. Zawieszenie na leju silikonowym z pinem
Zasada działania: Na kikucie rozrolowujemy lej silikonowy bądź żelowy. Na końcu leja wkręca się metalowy „pin”, na zasadzie wkręcania śrubki. Kikut z nałożonym lejem silikonowym wkładamy do sztywnego leja z żywicy który ma wbudowany zamek blokujący, następnie naprowadzamy pin na gniazdo zamka aby zatrzasnął się w nim. Rodzaj leja silikonowego bądź żelowego jest dobierany indywidualnie pod pacjenta. Lej silikonowy lub żelowy jest miękki, posiada różną grubość np. 3 lub 6 mm co daje duży komfort użytkowania protezy. Aby zdjąć protezę należy przycisnąć przycisk zwalniający pin z zamka. Do momentu naciśnięcia tego przycisku proteza będzie „przyklejona do kikuta”.
Poziom amputacji: podudzie i udo
Zalety zawieszenia:
- brak konieczności wymiany leja w przypadku schudnięcia kikuta, można wtedy założyć na lej silikonowy pończoszki kikutowe w celu uzupełnienia luzu.
- szybkie zdejmowanie protezy poprzez naciśnięcie przycisku
- mała waga systemu
- lej silikonowy daje komfort dla kikuta poprzez swoją miękkość
- niższe koszty wykonania
Wady zawieszenia:
- gorsza sterowność protezą aniżeli w przypadku zawieszenia na podciśnienie
- ruch wzdłużny protezy względem kikuta
2. Zawieszenie na leju silikonowym z systemem KISS
Zasada działania: Stosowany dla mało mobilnych/aktywnych osób. Na kikucie rozrolowujemy lej silikonowy bądź żelowy. Na końcu leja wkręca się pasek z rzepem, na zasadzie wkręcania śrubki. Kikut z nałożonym lejem silikonowym wkładamy do sztywnego leja z żywicy który ma odpowiednie wycięcia w celu wyciągnięcia paska. Wyciągając pasek zapinamy go na rzep. Rodzaj leja silikonowego bądź żelowego jest dobierany indywidualnie pod pacjenta. Lej silikonowy lub żelowy jest miękki, posiada różną grubość np. 3 lub 6 mm co daje duży komfort użytkowania protezy. Aby zdjąć protezę należy odpiąć rzep.
Poziom amputacji: podudzie i udo
Zalety zawieszenia:
- brak konieczności wymiany leja w przypadku schudnięcia kikuta, można wtedy założyć na lej silikonowy pończoszki kikutowe w celu uzupełnienia luzu.
- szybkie zakładanie i zdejmowanie protezy poprzez zapinanie rzepa
- mała waga systemu
- lej silikonowy daje komfort dla kikuta poprzez swoją miękkość
Wady zawieszenia:
- gorsza sterowność protezą aniżeli w przypadku zawieszenia na podciśnienie
- ruch wzdłużny protezy względem kikuta
3. Zawieszenie na podciśnienie
Te rozwiązanie działa na zasadzie wytworzenia podciśnienia na dnie leja protezowego. Na dole leja jest zamontowany wentyl jednokierunkowy. Wkładając kikut do leja, ten wypycha powietrze z jego środka na zewnątrz poprzez wentyl, tworząc w ten sposób podciśnienie. Wentyl działa tylko w jedną stronę wypychając powietrze ale nie wpuszczając go do środka leja. Aby zdjąć protezę naciskamy przycisk na wentylu wpuszczając powietrze do środka leja i likwidując w ten sposób podciśnienie.
Poziom amputacji: udo
Zalety zawieszenia:
- zapewnia bardzo dobre prowadzenie protezy i przyleganie leja do kikuta
- szybkie zdejmowanie protezy poprzez naciśnięcie przycisku
- dużo mniejszy ruch wzdłużny kikuta względem twardego leja aniżeli w przypadku zawieszenia na pin
Wady systemu:
- brak leja silikonowego daje mniejszy komfort w leju oraz możliwość powstawania otarć na kikucie
- w przypadku schudnięcia kikuta konieczna wymiana całego leja na nowy, podciśnienie nie będzie działało.
4. Zawieszenie na podciśnienie z lejem silikonowym i membraną uszczelniającą.
Jest to zawieszenie działające na tej samej zasadzie co zawieszenie wyjaśnione w pkt.2 lecz dodatkowo zakładamy na kikut lej silikonowy w celu dodania komfortu oraz ochronienia kikuta przed otarciami. Konieczny w tym przypadku jest specjalny lej silikonowy z membraną uszczelniającą która zapobiega przedostawaniu się powietrza z dołu w górę tworząc pod nim podciśnienie. Aby zdjąć protezę naciskamy przycisk na wentylu wpuszczając powietrze do środka leja i likwidując w ten sposób podciśnienie. W przypadku tego zawieszenia można zastosować system UNITY który poprawia działanie podciśnienia powodując lepsze przyleganie kikuta do leja.
Poziom amputacji: udo i podudzie
Zalety zawieszenia:
- zapewnia bardzo dobre prowadzenie protezy i przyleganie leja do kikuta
- szybkie zdejmowanie protezy poprzez naciśnięcie przycisku
- dużo mniejszy ruch wzdłużny kikuta względem twardego leja aniżeli w przypadku zawieszenia na pin
- lej silikonowy daje komfort dla kikuta poprzez swoją miękkość
Wady systemu:
- w przypadku drastycznego schudnięcia kikuta konieczna wymiana całego leja na nowy, podciśnienie nie będzie działało.
- Wyższe koszty wykonania
5. Zawieszenie na podciśnienie z zastosowaniem leja silikonowego i kapy kolanowej
Tylko dla amputacji na poziomie podudzia. Na kikucie rozrolowujemy lej silikonowy bądź żelowy. Kikut z silikonem wkładamy do twardego leja żywicznego z wentylem jednokierunkowym króry wypuszcza powietrze z leja. Na wierzchu protezy zakładamy uszczelniającą kapę kolanową która zapobiega wydostawaniu się w górę powietrza z wnętrza leja w ten sposób tworząc podciśnienie. Aby zdjąć protezę naciskamy przycisk na wentylu wpuszczając powietrze do środka leja i likwidując w ten sposób podciśnienie.
Poziom amputacji: podudzie
Zalety zawieszenia:
- zapewnia bardzo dobre prowadzenie protezy i przyleganie leja do kikuta
- szybkie zdejmowanie protezy poprzez naciśnięcie przycisku
- dużo mniejszy ruch wzdłużny kikuta względem twardego leja aniżeli w przypadku zawieszenia na pin
- lej silikonowy daje komfort dla kikuta poprzez swoją miękkość
Wady systemu:
- w przypadku drastycznego schudnięcia kikuta konieczna wymiana całego leja na nowy, podciśnienie nie będzie działało.
- Konieczność zakłądania kapy kolanowej która zmiejsza zgięcie kolana i wzmaga pocenie kikuta.
6. Zawieszenie na pas
Elementem trzymającym protezę jest pas który zapinamy na biodrach w przypadku protezy udowej bądź nad kolanej w przypadku protezy podudziowej. W środku leja stosuje się pończochy kikutowe lub w przypadku protezy podudziowej miękki wkład z różnych tworzyw.
Poziom amputacji: podudzie i udo
Zalety zawieszenia:
- większa tolerancja na zmiany obwodowe kikuta
- niska cena.
Wady zawieszenia:
- słaba sterowność protezą,
- pojawiający się ruch wzdłużny kikuta względem leja protezy może powodować dyskomfort, otarcia, czy uszkodzenia tkanek miękkich kikuta,
- konieczność wykonania nieco krótszej protezy